خلط گلو از آن دست عارضه‌هایی است که اگر زیاد باشد، احساس خفگی به شما دست می‌دهد. انحراف بینی، آلرژی، سینوزیت و عفونت دستگاه تنفسی از رایج‌ترین دلایل آن هستند. معمولا با دارو و مراقبت‌های خانگی می‌توانید آن را کنترل کنید.
خلط چیست؟
خلط زمانی ایجاد می‌شود که ریه‌های فرد، بیمار یا آسیب دیده باشد. خلط بزاق نیست اما موکوس ضخیم شده (گاهی اوقات به نام چرک نیز شناخته می‌شود) است که از ریه‌ها با سرفه خارج می‌شود. بدن برای حفظ رطوبت بافت‌های نازک و ظریف دستگاه تنفسی موکوس تولید می‌کند، ذرات کوچک خارجی که ممکن است خطرناک باشند، در موکوس تولید شده به دام می‌افتند و از ریه، به بیرون دفع می‌شوند.
گاهی اوقات، مانند زمانی که یک عفونت در ریه وجود دارد، موکوس بیش از حد تولید می‌شود و بدن با سرفه تلاش می‌کند این خلط فراوان را دفع کند. خلط در پی آسیب به ریه‌های فرد ایجاد می‌شود. خلط بزاق نیست بلکه موکوس ضخیم‌شده‌ای است که از ریه‌ها، با سرفه، خارج می‌شود.
دلایل خلط چیست؟
گاهی خلط به صورت طبیعی در گلو ایجاد می‌شود. می‌دانیم که مژک‌های تنفسی، هر آنچه که در گلو وجود دارد را به سمت بیرون می‌رانند. این حرکت یکی از واکنش‌های دفاعی بدن است تا میکروبی به داخل بدن وارد نشود. بنابراین به طور طبیعی بدن مقداری خلط تولید می‌کند که مشکل‌ساز نیست و می‌توان آن را با سرفه به بیرون پرت کرد.
اما در حالتی که طبیعی نیست و خلط بیش از اندازه تولید می‌شود، می‌توان گفت که مشکلی وجود دارد. دلایل مختلفی برای تولید خلط بیش از حد شمرده می‌شود. در زیر، لیستی از برخی از این علل، همراه با نحوه بروز خلط، آورده شده است.
۱. سیگار کشیدن
دود سیگار باعث از کار افتادن مژک‌ها می‌شود. گفتیم که مژک‌ها با حرکت خود باعث بیرون راندن مواد زائد و گیر افتاده در مجاری تنفسی می‌شوند. زمانی که این مژک‌ها از کار افتاده باشند، نمی‌توان چیزی را به بیرون راند. بنابراین این مواد جمع می‌شوند و ایجاد خلط می‌کنند که نمی‌تواند به سمت حلق رانده شود.
در سیگاری‌ها، موکوس تولیدی در ریه‌ها، موجب “سرفه سیگاری‌ها” می‌شود. خلط تولید‌شده ممکن است سبز، زرد و یا خونی باشد. سرفه‌های قطاری در سیگاری‌ها دیده می‌شود و این افراد با سرفه‌های خود خلط را به بیرون می‌رانند. در صورتی که یک فرد سیگاری، سیگار را ترک کند، بعد از مدتی مژک‌ها مجدداً فعالیت خود را از سر می‌گیرند و این مشکل برطرف می‌شود.
درمان خلط ناشی از سیگار
خط اول درمان خلط ناشی از سیگار برای افراد سیگاری، ترک کردن سیگار است. در صورتی که سیگار را ترک کنید، بعد از مدتی مژک‌های تنفسی بهبود پیدا می‌کنند و موکوس در مجاری تنفسی، تجمع پیدا نمی‌کند. اما اگر نمی‌توانید سیگار را ترک کنید، بهتر است به نکات زیر توجه کنید:
- از شربت‌های خلط آور استفاده کنید.
- دمنوش‌ها و نوشیدنی‌های گرم و التیام‌دهنده‌ی دستگاه تنفسی را بنوشید.
- زمانی که دیگران در حال سیگار کشیدن هستند، از آنها دوری کنید. این مورد به کم‌تر در معرض دود سیگار بودن شما کمک می‌کند.
- از نوشیدن آب یخ و مواد غذایی چرب، تا حد امکان، پرهیز کنید.
۲. آسم
افراد مبتلا به آسم دارای راه‌های هوایی حساس به آلرژن‌ها، آلودگی محیط زیست و عفونت‌های تنفسی هستند. این حساسیت می‌تواند منجر به ایجاد التهاب در راه‌های هوایی و افزایش تولید موکوس شود. هنگامی که موکوس بیشتر تولید می‌شود، خلط بیشتری تولید می‌گردد و با سرفه به بیرون می‌آید.
۳. فیبروز کیستیک
فیبروز کیستیک یک بیماری ارثی است که توسط یک ژن معیوب ایجاد می‌شود. در این بیماری، راه‌های هوایی کوچک به وسیله موکوس ضخیم، مسدود می‌شوند که باعث مشکلات تنفسی می‌شود. مخاط ضخیم در فیبروز کیستیک، یک محیط ایده‌آل برای رشد باکتری‌ها می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به فیبروز کیستیک دچار عفونت باکتریایی مزمن ریه می‌شوند.
پاکسازی ریه از خلط در این افراد ضروری است و در مراکز درمانی و به روش‌های مختلف انجام می‌شود تا تنفس آسان‌تر شود و احتمال ابتلا به عفونت کاهش پیدا کند.
4. عفونت‌های دستگاه تنفسی (RTI)
خلط با رنگ متفاوت از بزاق، ممکن است نشانه‌ای از عفونت‌های دستگاه تنفسی پایینی باشد. در عفونت‌های دستگاه تنفسی باکتریایی، خلط ممکن است قوام ضخیم و بوی ناخوشایند داشته باشد. به عنوان یک قاعده‌ی کلی، در مراحل اولیه یک بیماری عفونی، خلط سبز تیره است و به تدریج با بهبود عفونت، رنگ خلط روشن‌تر می‌شود.
حضور آنزیمی به نام میلوپروکسیداز در طی عفونت، باعث رنگ سبز خلط می‌شود. برخی از عفونت ممکن است باعث تغییر رنگ خلط به رنگ‌های زرد، خاکستری و یا رنگ زنگ‌زدگی شوند. در مراحل اولیه یک بیماری عفونی، خلط سبز تیره است و به تدریج با بهبود عفونت رنگ خلط روشن‌تر می‌شود.
وجود خلط، زمانی که فرد به عفونت‌های دستگاه تنفسی مبتلا است، نشان‌دهنده‌ی مبارزه‌ی بدن با میکروب‌هاست. در این خلط‌ها، موکوس، چرک، بافت‌ها و سلول‌های از بین‌‌رفته و میکروب‌ها وجود دارند.
۵. عفونت‌های شایع دستگاه تنفسی
بیماری‌های تنفسی می‌توانند علائمی چون خلط داشته باشند. خلط در بیماری‌های تنفسی انواع مختلفی دارد و با رنگ‌ها و بوهای مختلفی دیده می‌شود. بررسی خلط در تعیین بیماری تنفسی مؤثر است. در ادامه به برخی از عفونت‌های شایع دستگاه تنفسی اشاره می‌کنیم.
آنفولانزا
یکی دیگر از عفونت‌های دستگاه تنفسی که می‌تواند نشانه‌ای چون خلط داشته باشد، آنفولانزا است. آنفولانزا ممکن است باعث ایجاد خلط سبز شود. علائم اصلی آنفوالانزا عبارتند از:
- درجه حرارت بالا، ۱۰۰.۴ درجه فارنهایت یا بالاتر
- خستگی
- ضعف
- سردرد
- درد در کل بدن
- سرفه
- علائم شبیه سرماخوردگی مانند انسداد بینی و یا آبریزش بینی، عطسه و گلودرد
برای این که آنفولانزا را درمان کنید، بهتر است با دکتر ریه و یا پزشک عمومی مشورت کنید. معمولاً درمان آنفولانزا شامل موارد زیر است:
- استراحت در منزل
- نوشیدن مقدار زیادی آب و گرم نگه‌داشتن بدن
- مصرف داروهای ضد درد در آنفولانزا مفید خواهد‌بود و بیشتر افراد در عرض یک هفته احساس بهتر‌شدن و بهبودی می‌کنند.
- مصرف داروهای ضد‌ویروسی مانند اسلتامیر، طی ۲ روز اول از شروع بیماری، می‌تواند مدت زمان بیماری را ۱ تا ۲ روز کاهش دهد.
- حتی مصرف دیر‌هنگام داروهای ضد‌ویروسی طی عفونت نیز می‌تواند سودمند باشد، به خصوص اگر فرد بسیار بیمار است و یا دارای خطر بالایی برای ایجاد عوارض است.
برونشیت
برونشیت عفونت راه‌های اصلی ریه است. در برونشیت، برونش ملتهب می‌شود و موکوس بیشتری تولید می‌کند. افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند خلط زرد خاکستری یا سبز رنگ، داشته باشند. برونشیت یک بیماری ریه است که می‌تواند حاد یا مزمن باشد. بیماری برونشیت حاد ۳ هفته طول می‌کشد. برونشیت مزمن به عنوان یک سرفه روزانه که باعث تولید خلط می‌شود و به مدت حداقل ۳ ماه طول می‌کشد و برای ۲ سال متوالی رخ می‌دهد.
بیماری برونشیت نشانه‌ای از سایر بیماری‌های ریوی، از جمله آمفیزم و بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) است. اکثر موارد برونشیت حاد با استفاده از داروهای ضد‌التهابی غیر‌استروئیدی (NSAID) و نوشیدن مقدار زیادی مایعات درمان می‌شود.
پنومونی
سرفه‌ای که باعث تولید خلط زرد، سبز، قهوه‌ای یا خونی شود، ممکن است نشانه‌ای از پنومونی یا ذات‌الریه باشد که یک عفونت باکتریایی است و منجر به تورم بافت ریه‌ها می‌شود. اگر فکر‌می‌کنید که مبتلا به پنومونی شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید. پنومونی علائم دیگری هم دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم؛
- اشکال در تنفس
- ضربان قلب سریع
- تب
- احساس ناخوشی
- عرق‌کردن و لرزیدن
- از دست دادن اشتها
سل
سل یک بیماری جدی است؛ اما می‌تواند با یک دوره ۶ ماهه آنتی‌بیوتیک درمان شود. اگر چه سل یک عفونت باکتریایی است که عمدتاً بر ریه‌ها اثر می‌گذارد، اما می‌تواند بر غدد، استخوان‌ها و سیستم عصبی قسمت فوقانی بدن نیز تأثیر بگذارد. توبرکلوز یا سل منجر به تولید خلط سبز یا خونی می‌شود. سایر علائم سل عبارتند از؛
- کاهش وزن
- عرق شبانه
- تب
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- تورم در گردن
انواع رنگ خلط نشانه چیست؟
خلط رنگ‌های متفاوتی دارد که می‌تواند در تشخیص علت و درمان آن کمک‌کننده باشد. در ادامه به بررسی انواع رنگ خلط‌ها می‌پردازیم.
- خلط قهوه‌ای یا سیاه نشانه چیست؟
کسانی که در معادن ذغال‌سنگ کار می‌کنند، ممکن است خلط سیاه رنگ داشته باشند. همچنین خلط سیاه می‌تواند نشانه‌ی عفونت قارچی باشد. افراد سیگاری و یا کسانی که تحت درمان با داروهای آنتی‌بیوتیکی و یا استروئیدی قرار دارند، می‌توانند خلط قهوه‌ای و یا سیاه داشته باشند. بیماری‌های مزمن ریه مثل فیبروز کیستیک و یا برونشیت هم می‌توانند خلط قهوه‌ای رنگ ایجاد کنند.
- خلط سبز گلو نشانه چیست؟
رنگ خلط سینوزیت معمولاً سبز رنگ است. کسانی که خلط سبز رنگ دارند، بدنشان در حال مبارزه با باکتری‌های موجود در دستگاه تنفسی است. هنگام وجود خلط سبز رنگ به علائم همراه سینوزیت و عفونت‌های باکتریایی توجه کنید.
- خلط سفید نشانه چیست؟
خلط سفید می‌تواند نشانه‌ی برخی از بیماری‌ها باشد که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم؛
- برونشیت
- بیماری انسداد مزمن ریوی
- نارسایی احتقانی قلب
- بیماری رفلاکس معده
- خلط سفید چسبناک نشانه چیست؟
خلط سفید چسبناک می‌تواند نشانه‌ی سینوزیت و یا رفلاکس معده باشد. در صورت دیدن این خلط، باید بررسی‌های بیشتری به عمل آید.
- خلط قرمز یا صورتی نشانه چیست؟
بیماری‌هایی که ممکن است با خلط صورتی یا قرمز همراه باشد، شامل موارد زیر هستند؛
- نارسایی احتقانی قلب
- آبسه ریه
- سرطان ریه
- ذات‌الریه
- آمبولی ریوی
- بیماری سل
- کرونا (ممکن است دیده‌شود)
- خلط زرد گلو نشانه چیست؟
خلط زرد رنگ معمولا نشانه‌ی عفونت‌های ویروسی است. در صورتی که مبتلا به عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی باشید، نباید از آنتی بیوتیک برای درمان آن استفاده کنید. اگر خلط زرد رنگ طولانی مدت باقی بماند، حتماً به دکتر مراجعه کنید تا عفونت‌های باکتریایی نیز بررسی شوند.
درمان خلط
برای درمان خلط، ابتدا باید علت ایجاد آن را بدانید. بنابراین مراجعه به متخصص ریه ضروری است. در صورتی که علت ایجاد خلط مشخص شود، می‌توان از روش‌های درمانی زیر برای بهبود آن استفاده کرد.
۱. درمان دارویی
برخی از داروهای مورد استفاده در درمان خلط شامل موارد زیر هستند؛
- شربت‌های خلط آور مانند گایافنزین
- داروهای ضد‌سرفه
- آنتی بیوتیک؛ برای مثال در درمان پنومونی و سل آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنیم.
- استروئید؛ برای درمان بیماری‌های التهابی استفاده می‌شود.
شربت رفع خلط
شربت‌های رفع خلط انواع مختلفی دارند که در ادامه برخی از آنها را نام می‌بریم:
- گایافنزین
- اکسپکتورانت
- برم هگزین
- دیفن هیدرامین
۲. درمان‌های خانگی
برای درمان خلط می‌توان از روش‌های خانگی در کنار روش‌های دارویی و تجویز پزشک، کمک گرفت. این روش‌ها به شما کمک می‌کنند که در مدت زمان کوتاه‌تری از شر خلط خلاص شوید. برخی از این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- مرطوب نگه‌داشتن هوا و بخار درمانی (بخور)
- نوشیدن آب زیاد به خصوص آب گرم برای حفظ رطوبت بدن
- استفاده از لیمو، زنجبیل، فلفل سیاه، سیر، ریشه‌ی شیرین بیان، نعنا، پیاز، سرکه سیب و عسل
- غرغره‌ی آب نمک
- روغن اکالیپتوس؛ مقداری روغن اکالیپتوس را با روغن‌های رقیق‌کننده مانند روغن نارگیل مخلوط کرده و در ناحیه قفسه بمالید.
- کمپرس گرم
چه مواقعی برای درمان خلط به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت وجود شک به داشتن سل، باید به پزشک ریه مراجعه کنید و درمان شوید. اگر کسی فکر می‌کند که ممکن است ذات‌الریه یا پنومونی داشته باشد، باید با پزشک صحبت کند. تشخیص ذات‌الریه به علت داشتن علائم مشترک با سایر عفونت‌های معمول دستگاه تنفسی، می‌تواند مشکل باشد. پنومونی خفیف را می‌توان در خانه با آنتی‌بیوتیک، استراحت و مصرف مقدار زیادی مایعات درمان کرد. اکثر عفونت‌های دستگاه تنفسی دیگر با گذشتن دوره بیماری، بهبود می‌یابند.
پزشکان مصرف مسکن‌ها، مایعات زیادی و استراحت را، توصیه می‌کنند. تب بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد برای بیش از ۳ روز، ممکن است نشانه‌ای از ذات‌الریه باشد، بنابراین مهم است که به دکتر مراجعه کنید. در صورت بروز علائمی مانند سرفه خلطی به همراه رگه‌های خون، افزایش سرعت تنفس، توسعه درد قفسه سینه و یا گیجی و سردرگمی، باید به دکتر مراجعه کنید. موارد بالا برای کسی که دارای بیماری قلبی یا ریوی است و دوره‌های مکرر برونشیت را تجربه کرده نیز صادق است.
تفاوت خلط و بلغم چیست؟
خلط به ترشحات چسبناک و موکوس ضخیم‌شده‌ای است که می‌تواند در گلو و بینی دیده شود. خلط بلغم در اصطلاح طب سنتی، به خلطی گفته می‌شود که در خون و ریه ساخته می‌شود و به علت استفاده از خوراکی‌های سرد و همچنین کم‌بودن حرارت بدن ایجاد می‌شود.
و در آخر
بهتر است بدانیم که در مراحل اولیه یک بیماری عفونی، خلط سبز تیره است و به تدریج با بهبود عفونت رنگ خلط روشن‌تر می‌شود و تداوم و صبر لازمه رفع مشکلات است.
